Opisy tras i relacje
WIOSNA W PUSZCZY KAMPINOSKIEJ
PRZYRODNICZO-HISTORYCZNE WYCIECZKI EDUKACYJNE
1. Palmiry i Wiersze – miejsca pamięci na tle puszczańskiej przyrody.
Wokół Palmir wiedzie ścieżka przyrodniczo-historyczna, na trasie której bogactwo przyrody przeplata się z historią związaną z tragicznymi wydarzeniami z czasów II wojny światowej. Na trasie ścieżki mijamy bagna i torfowiska z bogatą roślinnością, charakterystyczne dla krajobrazu puszczańskiego, wydmy, bory sosnowe, wiatrołomy, które stanowią pozostałości po huraganach. Miejsca historyczne - dawny nasyp kolejowy, kamień Orlika i cmentarz oraz Muzeum Miejsce Pamięci Palmiry. Z Palmir szlak wiedzie przez tereny niezwykle atrakcyjne przyrodniczo i krajobrazowo do wsi Wiersze. Po drodze mijamy urokliwą kapliczkę przydrożną na rozstaju dróg nieopodal Janówka. Wieś Wiersze - XVIII wieczna osada budników, siedziba oddziałów partyzanckich i stolica Rzeczpospolitej Kampinoskiej. Na skraju sosnowego boru na wydmie znajduje się cmentarz partyzancki, gdzie pochowano poległych partyzantów a naprzeciw pomnik Niepodległej Rzeczpospolitej Kampinoskiej.
2. Kraina łąki i motyli przy ścieżce dydaktycznej wokół Opalenia.
Szlak dydaktyczny koło Polany Opaleń – szlak o ogromnych wartościach edukacyjnych, pozwala przyjrzeć się ekosystemowi leśnemu i obiegowi energii w przyrodzie. Uczy, że las jest niezwykle złożoną wspólnotą organizmów wzajemne ze sobą powiązanych. Zakłócenie jednego drobnego elementu prowadzi na przestrzeni lat do zmian w całym ekosystemie. Spotykamy różne rodzaje drzew - dęby rodzime i te które przywędrowały, sosny, lasy olsowe i tereny porolne, na których utrzymuje się naturalne łąki, które stanowią siedlisko dla niezwykle rzadkich motyli, w tym kilku gatunków endemicznych. Wędrując wygodnym pomostem oglądamy niezwykłe barwy roślinności i mnóstwo różnokolorowych motyli. Przy Jeziorku Opaleń spotykamy bagienną i wodną florę i faunę. Ciekawostką są też liczne mrowiska spotykane przy szlaku i różnego rodzaju wydmy. Na Polanie Opaleń możemy odpocząć. Jest to specjalnie do tego celu przygotowany teren rekreacyjny z ławkami, domkami, miejscami do zabawy i na ognisko. Jak w innych miejscach puszczy spotykamy tu też miejsca historyczne - pomnik żołnierzy AK i magazyn broni z czasów wojny w pobliskiej gajówce.
3. Kraina bocianów w starorzeczu Wisły.
Szlak przyrodniczo-historyczny o ogromnych walorach krajoznawczych. Sielskie i malownicze okolice w starorzeczach Wisły, gdzie znajdują się ogromne piaszczyste wyspy, na których przebywają czaple siwe i łosie oraz porośnięte chronioną roślinnością. Ogromną atrakcją są liczne gniazda bocianie, w których o tej porze roku wracają do Polski, składają jaja, a pod koniec maja w niektórych gniazdach można już zobaczyć młode. Gniazda są zlokalizowane w różnych miejscach, można obserwować ptaki, nie zakłócając ich spokoju. W wiosce Nowiny rośnie potężny białodrzew, na którym od wielu lat znajduje się zamieszkane gniazdo bocianie. Okolica jest bardzo ciekawa pod względem historycznym, znajduje się tu zabytkowy kościół Matki Bożej Radosnej Opiekunki Przyrody, z obrazem z czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego, nieopodal dawny drewniany zbór luterański i cmentarz menonnitów z zachowanymi pomnikami. Jest to teren, na którym zachowały ślady pierwszego osadnictwa puszczańskiego z 2 poł. XVIII w. i niemieckiego. Zachowały się nieliczne domy, gospodarstwa, fundamenty dawnych zabudowań i zdziczałe ogrody.
4. Ścieżka dydaktyczna do Karczmiska i mogiła powstańcza.
Bardzo dobrze prezentuje wydmowo-bagienny charakter krajobrazu. Prowadzi przez niezwykle zróżnicowany teren zajęty przez łąki, które jeszcze w ubiegłym roku były uprawiane, kępy jałowców, turzycowiska, cieki wodne i zróżnicowane zbiorowiska leśne, grądy, łęgi. lasy bagienne i bory sosnowe. Wędrując szlakiem zobaczymy podmokłe lasy w obszarze ochrony ścisłej "Cyganka" z wiekowymi dębami i tzw. zapusty brzozowo-osikowe, czyli pierwsze pokolenie lasu wkraczającego na tereny otwarte. Zobaczymy potęgę huraganu, żywiołu będącego częścią składową przyrody. Wiele mijanych miejsc daje świadectwo wyjątkowej żywotności przyrody. Tereny wydmowe, których znaczna część jeszcze w lasach 60-tych XX wieku była pozbawiona lasu, a rozwiewany piasek zasypywał łąki i pastwiska. Ścieżka dydaktyczna przechodzi w szlak przyrodniczy i wiedzie do mogiły powstańczej 1863 r. Na zakończenie można podejrzeć zimowiska dla nietoperzy.
5. Ścieżka dydaktyczna w Obszarze Ochrony Ścisłej Granica.
Niezwykle atrakcyjna trasa dydaktyczna zaczynająca się we wsi Granica, której historia sięga schyłku XVIII w. Granica jest jednym z bardziej fascynujących miejsc w puszczy i najładniej położoną miejscowością w otoczeniu różnorodnych i pięknych krajobrazów. Szlak biegnie przez obszar łąk i turzycowisk z charakterystycznymi stogami siana. Po drodze można obejrzeć skansen dawnego budownictwa puszczańskiego, obok którego wiedzie Aleja Trzeciego Tysiąclecia, w której od 1999 r. sadzą dęby osobistości z Polski i całego świata. Pierwsze posadzili Prezydent Aleksander Kwaśniewski i Prymas Polski Józef Glemp. W pobliżu Stacja monitoringu przyrody , zajmująca się badaniem środowiska i zachodzących w nim zmian. Szlak przechodzi przez Obszar Ochrony Ścisłej Granica, który jest jednym z najstarszych na terenie Puszczy. Znajdziemy tu niezwykle bogatą roślinność, często chronioną i wielowiekowe drzewostany z sosną i dębem. Zobaczymy również Cmentarz Wojenny, na którym spoczywają żołnierze 7 Pułku Strzelców Konnych Wielkopolskich, poległych w 1939 r.
6. Łosiowe Błota – ścieżka edukacyjno-rekreacyjna śladami łosia.
Znajduje się częściowo w granicach Warszawy, na skraju Lasu Bemowskiego, w otulinie Kampinoskiego Parku Narodowego. Ze względu na swoje położenie, walory przyrodnicze i rozległość stanowi korytarz ekologiczny łączący tereny Kampinoskiego Parku Narodowego z aglomeracja miejską (najczęstszy szlak migracji łosia), oraz pełni ważną rolę klimatyczną względem miasta. Rezerwat Przyrody Łosiowe Błota został utworzony w celu zachowania, charakterystycznego niegdyś dla Kotliny Warszawskiej, zbiorowiska torfowisk niskich wraz ze stanowiskami rzadkich i chronionych roślin. Trudno dostępne podmokłe tereny, gęste łozowiska oraz naturalne jeziorka torfowe są niebywale atrakcyjne dla wielu zwierząt. Stałymi mieszkańcami Łosiowych Błot są łosie, dziki, sarny, lisy, wiele gatunków drobnych ssaków charakterystycznych dla niedużych kompleksów leśnych oraz ptaki wodno-błotne. Spotkamy także pozostałości Fortu Radiowo, stacji radiowej i obiektów z czasów II wojny światowej.
7. Ścieżka dydaktyczna do Lipkowskiej Wody.
Wiedzie w okolicach Lipkowa niemal na pograniczu z Warszawą - znajdują się unikalne enklawy lasów liściastych, grądów i łęgów, gdzie spotkać można, łosie, dzikie sarny, dziki i siedliska bobrowe oraz licznych przedstawicieli skrzydlatych mieszkańców puszczy, drobnych ssaków, płazów i gadów. Okolica ma bogatą historię, sięgającą do początków XV w., należała do majątków króla Stanisława Augusta, pod koniec XVIII w. do Ormianina Józefa Paschalisa Jakubowicza, który założył tutaj słynną persjarnię, czyli wytwórnię pasów kontuszowych, po której pozostały elementy zabudowy. Podobnie jak zabudowania należące do Paschalisa Jakubowicza - dwór, kościół oraz kapliczka i zabytkowe nagrobki na cmentarzu. Lipków jest też związany z naszym słynnym Noblistą - Henrykiem Sienkiewiczem, który przyjeżdżał tu w konkury do swojej pierwszej żony. W okolicy odnajdziemy również ślady z okresu powstania styczniowego 1963 r. Przepływający strumień Lipkowska Woda, bierze początek na Wawrzyszewie i biegnie skrajem Lasu Bemowskiego.
8. Rezerwat Przyrody Kalinowa Łąka.
Leży w Otulinie Kampinoskiego Parku Narodowego w Lesie Bemowskim. Został ustanowiony w celu zachowania śródleśnej, podmokłej łąki ze stanowiskiem pełnika europejskiego i wielu innych rzadkich oraz chronionych gatunków roślin. Kalinowa Łąka położona jest w bezodpływowym zagłębieniu, wypełnionym częściowo utworami torfowymi, o zmiennym poziomie wód gruntowych. Charakterystycznym elementem przyrodniczym i krajobrazowym rezerwatu są różnorodne zbiorowiska łąkowe powstałe w skutek świadomej gospodarki człowieka. Kolorystyka łąki zmienia się wraz z porą roku. Najpiękniejsza jest na początku i w środku lata, gdy kwitnie większość występujących tam bylin. Na niewielkich, uboższych gatunkowo płatach łąki trzęślicowej występują gatunki roślin objęte ochroną takie, jak nasięźrzał pospolity i goździk pyszny. Mozaika łąk, zarośli wierzbowych i szuwarów otoczona lasem tworzy cenną faunistycznie enklawę. Na terenie rezerwatu znaleźć można tropy i ślady żerowania łosia, sarny, dzika oraz drobniejszych ssaków. Spośród ptaków odwiedzających ten rejon warto wymienić myszołowa, dzięcioła czarnego i dużego. Ciekawostką jest fakt zimowania na tym terenie grupy czapli siwych. W rezerwacie prowadzona jest ochrona czynna polegająca na cięciu zarośli wierzbowych, usuwaniu samosiejek brzóz, topól i olch, które zagrażają światłolubnym gatunkom roślin łąkowych i torfowiskowych.
PRZYRODNICZO-HISTORYCZNE WYCIECZKI EDUKACYJNE
1. Palmiry i Wiersze – miejsca pamięci na tle puszczańskiej przyrody.
Wokół Palmir wiedzie ścieżka przyrodniczo-historyczna, na trasie której bogactwo przyrody przeplata się z historią związaną z tragicznymi wydarzeniami z czasów II wojny światowej. Na trasie ścieżki mijamy bagna i torfowiska z bogatą roślinnością, charakterystyczne dla krajobrazu puszczańskiego, wydmy, bory sosnowe, wiatrołomy, które stanowią pozostałości po huraganach. Miejsca historyczne - dawny nasyp kolejowy, kamień Orlika i cmentarz oraz Muzeum Miejsce Pamięci Palmiry. Z Palmir szlak wiedzie przez tereny niezwykle atrakcyjne przyrodniczo i krajobrazowo do wsi Wiersze. Po drodze mijamy urokliwą kapliczkę przydrożną na rozstaju dróg nieopodal Janówka. Wieś Wiersze - XVIII wieczna osada budników, siedziba oddziałów partyzanckich i stolica Rzeczpospolitej Kampinoskiej. Na skraju sosnowego boru na wydmie znajduje się cmentarz partyzancki, gdzie pochowano poległych partyzantów a naprzeciw pomnik Niepodległej Rzeczpospolitej Kampinoskiej.
2. Kraina łąki i motyli przy ścieżce dydaktycznej wokół Opalenia.
Szlak dydaktyczny koło Polany Opaleń – szlak o ogromnych wartościach edukacyjnych, pozwala przyjrzeć się ekosystemowi leśnemu i obiegowi energii w przyrodzie. Uczy, że las jest niezwykle złożoną wspólnotą organizmów wzajemne ze sobą powiązanych. Zakłócenie jednego drobnego elementu prowadzi na przestrzeni lat do zmian w całym ekosystemie. Spotykamy różne rodzaje drzew - dęby rodzime i te które przywędrowały, sosny, lasy olsowe i tereny porolne, na których utrzymuje się naturalne łąki, które stanowią siedlisko dla niezwykle rzadkich motyli, w tym kilku gatunków endemicznych. Wędrując wygodnym pomostem oglądamy niezwykłe barwy roślinności i mnóstwo różnokolorowych motyli. Przy Jeziorku Opaleń spotykamy bagienną i wodną florę i faunę. Ciekawostką są też liczne mrowiska spotykane przy szlaku i różnego rodzaju wydmy. Na Polanie Opaleń możemy odpocząć. Jest to specjalnie do tego celu przygotowany teren rekreacyjny z ławkami, domkami, miejscami do zabawy i na ognisko. Jak w innych miejscach puszczy spotykamy tu też miejsca historyczne - pomnik żołnierzy AK i magazyn broni z czasów wojny w pobliskiej gajówce.
3. Kraina bocianów w starorzeczu Wisły.
Szlak przyrodniczo-historyczny o ogromnych walorach krajoznawczych. Sielskie i malownicze okolice w starorzeczach Wisły, gdzie znajdują się ogromne piaszczyste wyspy, na których przebywają czaple siwe i łosie oraz porośnięte chronioną roślinnością. Ogromną atrakcją są liczne gniazda bocianie, w których o tej porze roku wracają do Polski, składają jaja, a pod koniec maja w niektórych gniazdach można już zobaczyć młode. Gniazda są zlokalizowane w różnych miejscach, można obserwować ptaki, nie zakłócając ich spokoju. W wiosce Nowiny rośnie potężny białodrzew, na którym od wielu lat znajduje się zamieszkane gniazdo bocianie. Okolica jest bardzo ciekawa pod względem historycznym, znajduje się tu zabytkowy kościół Matki Bożej Radosnej Opiekunki Przyrody, z obrazem z czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego, nieopodal dawny drewniany zbór luterański i cmentarz menonnitów z zachowanymi pomnikami. Jest to teren, na którym zachowały ślady pierwszego osadnictwa puszczańskiego z 2 poł. XVIII w. i niemieckiego. Zachowały się nieliczne domy, gospodarstwa, fundamenty dawnych zabudowań i zdziczałe ogrody.
4. Ścieżka dydaktyczna do Karczmiska i mogiła powstańcza.
Bardzo dobrze prezentuje wydmowo-bagienny charakter krajobrazu. Prowadzi przez niezwykle zróżnicowany teren zajęty przez łąki, które jeszcze w ubiegłym roku były uprawiane, kępy jałowców, turzycowiska, cieki wodne i zróżnicowane zbiorowiska leśne, grądy, łęgi. lasy bagienne i bory sosnowe. Wędrując szlakiem zobaczymy podmokłe lasy w obszarze ochrony ścisłej "Cyganka" z wiekowymi dębami i tzw. zapusty brzozowo-osikowe, czyli pierwsze pokolenie lasu wkraczającego na tereny otwarte. Zobaczymy potęgę huraganu, żywiołu będącego częścią składową przyrody. Wiele mijanych miejsc daje świadectwo wyjątkowej żywotności przyrody. Tereny wydmowe, których znaczna część jeszcze w lasach 60-tych XX wieku była pozbawiona lasu, a rozwiewany piasek zasypywał łąki i pastwiska. Ścieżka dydaktyczna przechodzi w szlak przyrodniczy i wiedzie do mogiły powstańczej 1863 r. Na zakończenie można podejrzeć zimowiska dla nietoperzy.
5. Ścieżka dydaktyczna w Obszarze Ochrony Ścisłej Granica.
Niezwykle atrakcyjna trasa dydaktyczna zaczynająca się we wsi Granica, której historia sięga schyłku XVIII w. Granica jest jednym z bardziej fascynujących miejsc w puszczy i najładniej położoną miejscowością w otoczeniu różnorodnych i pięknych krajobrazów. Szlak biegnie przez obszar łąk i turzycowisk z charakterystycznymi stogami siana. Po drodze można obejrzeć skansen dawnego budownictwa puszczańskiego, obok którego wiedzie Aleja Trzeciego Tysiąclecia, w której od 1999 r. sadzą dęby osobistości z Polski i całego świata. Pierwsze posadzili Prezydent Aleksander Kwaśniewski i Prymas Polski Józef Glemp. W pobliżu Stacja monitoringu przyrody , zajmująca się badaniem środowiska i zachodzących w nim zmian. Szlak przechodzi przez Obszar Ochrony Ścisłej Granica, który jest jednym z najstarszych na terenie Puszczy. Znajdziemy tu niezwykle bogatą roślinność, często chronioną i wielowiekowe drzewostany z sosną i dębem. Zobaczymy również Cmentarz Wojenny, na którym spoczywają żołnierze 7 Pułku Strzelców Konnych Wielkopolskich, poległych w 1939 r.
6. Łosiowe Błota – ścieżka edukacyjno-rekreacyjna śladami łosia.
Znajduje się częściowo w granicach Warszawy, na skraju Lasu Bemowskiego, w otulinie Kampinoskiego Parku Narodowego. Ze względu na swoje położenie, walory przyrodnicze i rozległość stanowi korytarz ekologiczny łączący tereny Kampinoskiego Parku Narodowego z aglomeracja miejską (najczęstszy szlak migracji łosia), oraz pełni ważną rolę klimatyczną względem miasta. Rezerwat Przyrody Łosiowe Błota został utworzony w celu zachowania, charakterystycznego niegdyś dla Kotliny Warszawskiej, zbiorowiska torfowisk niskich wraz ze stanowiskami rzadkich i chronionych roślin. Trudno dostępne podmokłe tereny, gęste łozowiska oraz naturalne jeziorka torfowe są niebywale atrakcyjne dla wielu zwierząt. Stałymi mieszkańcami Łosiowych Błot są łosie, dziki, sarny, lisy, wiele gatunków drobnych ssaków charakterystycznych dla niedużych kompleksów leśnych oraz ptaki wodno-błotne. Spotkamy także pozostałości Fortu Radiowo, stacji radiowej i obiektów z czasów II wojny światowej.
7. Ścieżka dydaktyczna do Lipkowskiej Wody.
Wiedzie w okolicach Lipkowa niemal na pograniczu z Warszawą - znajdują się unikalne enklawy lasów liściastych, grądów i łęgów, gdzie spotkać można, łosie, dzikie sarny, dziki i siedliska bobrowe oraz licznych przedstawicieli skrzydlatych mieszkańców puszczy, drobnych ssaków, płazów i gadów. Okolica ma bogatą historię, sięgającą do początków XV w., należała do majątków króla Stanisława Augusta, pod koniec XVIII w. do Ormianina Józefa Paschalisa Jakubowicza, który założył tutaj słynną persjarnię, czyli wytwórnię pasów kontuszowych, po której pozostały elementy zabudowy. Podobnie jak zabudowania należące do Paschalisa Jakubowicza - dwór, kościół oraz kapliczka i zabytkowe nagrobki na cmentarzu. Lipków jest też związany z naszym słynnym Noblistą - Henrykiem Sienkiewiczem, który przyjeżdżał tu w konkury do swojej pierwszej żony. W okolicy odnajdziemy również ślady z okresu powstania styczniowego 1963 r. Przepływający strumień Lipkowska Woda, bierze początek na Wawrzyszewie i biegnie skrajem Lasu Bemowskiego.
8. Rezerwat Przyrody Kalinowa Łąka.
Leży w Otulinie Kampinoskiego Parku Narodowego w Lesie Bemowskim. Został ustanowiony w celu zachowania śródleśnej, podmokłej łąki ze stanowiskiem pełnika europejskiego i wielu innych rzadkich oraz chronionych gatunków roślin. Kalinowa Łąka położona jest w bezodpływowym zagłębieniu, wypełnionym częściowo utworami torfowymi, o zmiennym poziomie wód gruntowych. Charakterystycznym elementem przyrodniczym i krajobrazowym rezerwatu są różnorodne zbiorowiska łąkowe powstałe w skutek świadomej gospodarki człowieka. Kolorystyka łąki zmienia się wraz z porą roku. Najpiękniejsza jest na początku i w środku lata, gdy kwitnie większość występujących tam bylin. Na niewielkich, uboższych gatunkowo płatach łąki trzęślicowej występują gatunki roślin objęte ochroną takie, jak nasięźrzał pospolity i goździk pyszny. Mozaika łąk, zarośli wierzbowych i szuwarów otoczona lasem tworzy cenną faunistycznie enklawę. Na terenie rezerwatu znaleźć można tropy i ślady żerowania łosia, sarny, dzika oraz drobniejszych ssaków. Spośród ptaków odwiedzających ten rejon warto wymienić myszołowa, dzięcioła czarnego i dużego. Ciekawostką jest fakt zimowania na tym terenie grupy czapli siwych. W rezerwacie prowadzona jest ochrona czynna polegająca na cięciu zarośli wierzbowych, usuwaniu samosiejek brzóz, topól i olch, które zagrażają światłolubnym gatunkom roślin łąkowych i torfowiskowych.